Các đoàn chèo chuyên nghiệp

Quy mô lớn nhất của các đơn vị nghệ thuật Chèo là Nhà hát Chèo rồi đến Đoàn Chèo, một số tỉnh chỉ biên chế đội hoặc tổ Chèo thuộc đoàn nghệ thuật hoặc trung tâm nghệ thuật tỉnh.

Các đoàn chèo sau khi phát triển đủ điều kiện, UBND tỉnh sẽ ra quyết định thành lập nhà hát Chèo. Một nhà hát Chèo có thể có nhiều đoàn chèo như Nhà hát Chèo Hà Nội có 3 đoàn, các nhà hát khác thường có 2 đoàn.

Ở Việt Nam hiện có 18 đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp có chèo trong đó gồm:

• 8 nhà hát chèo: Việt Nam, Quân Đội, Hà Nội, Ninh Bình, Thái Bình, Hải Dương, Hưng Yên, Bắc Giang
• 1 đoàn chèo độc lập: Đoàn chèo Hải Phòng
• 9 đoàn nghệ thuật có chèo: Yên Bái, Tuyên Quang, Thái Nguyên, Quảng Ninh, Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Hà Nam, Nam Định, Thanh Hóa

Các làng chèo, câu lạc bộ chèo

Làng chèo là danh xưng để chỉ những làng còn bảo tồn và lưu giữ được nghệ thuật sân khấu chèo chuyền thống, những buổi sinh hoạt chèo trong quan hệ xã hội cộng đồng, trong lao động sản xuất và đời sống văn hoá nói chung. Các huyện có nhiều làng chèo hoặc câu lạc bộ chèo được gọi là Vùng chèo hay đất chèo, tiêu biểu hiện nay như vùng chèo Yên Khánh (Ninh Bình); vùng chèo Yên Dũng (Bắc Giang); vùng chèo Đông Triều (Quảng Ninh),... đặc biệt tỉnh Thái Bình với phong trào hát chèo quần chúng nở rộ được gọi là đất chèo Thái Bình.

Các làng chèo nổi tiếng hiện nay phải kể đến là: Làng chèo Hậu Trạch, xã Vạn Thắng, Ba Vì;Làng chèo Trung Lập, xã Tri Trung, Phú Xuyên;Làng chèo Xa Mạc, xã Liên Mạc, huyện Mê Linh (Hà Nội);Làng chèo Lũng Quý, xã Kiến Quốc, Ninh Giang;Làng chèo Hữu Chung, xã Tân Phong, Ninh Giang;Làng chèo Tuyển Cử, xã Tân Hồng, Bình Giang (Hải Dương); Làng chèo Tân Mỹ, xã Đồng Sơn, Yên Dũng;Làng chèo Đồng Quan, xã Đồng Sơn, Yên Dũng;Làng chèo Tân Ninh, xã Tư Mại, Yên Dũng;Làng chèo Hoàng Mai, Hoàng Ninh, Việt Yên;Làng chèo Thanh Trà, xã Lệ Viễn, Sơn Động (Bắc Giang);Làng chèo Ngò, xã Tiên Nội, Duy Tiên;Làng chèo Đức Lý, huyện Lý Nhân;Làng chèo Tháp, Thị trấn Kiện Khê, Thanh Liêm;Làng chèo Quỳnh Chân, xã Lam Hạ, Phủ Lý (Hà Nam);Làng chèo Khánh Lợi, huyện Yên Khánh;Làng chèo Khánh Thủy, huyện Yên Khánh;Làng chèo Khánh Cường, huyện Yên Khánh;Làng chèo Khương Dụ, xã Yên Phong, Yên Mô;Làng chèo Quảng Phúc, xã Yên Phong, Yên Mô;Làng chèo Bình Hải, xã Yên Nhân, Yên Mô (Ninh Bình);Làng chèo Ngân Cầu, thị trấn Chờ, Yên Phong;Làng chèo Thất Gian, xã Châu Phong, Quế Võ;Làng chèo Ngang Nội, xã Hiên Vân, Tiên Du;Làng chèo Nga Hoàng, xã Yên Giả, Quế Võ;Làng chèo Ngăm Lương, xã Lãng Ngâm, Thuận Thành (Bắc Ninh);Làng chèo Hoành Nhị, xã Giao Hà, Giao Thủy;Làng chèo Kiên Hành, xã Giao Hải, Giao Thủy;Làng chèo Duyên Thọ, xã Giao Nhân, Giao Thủy;làng chèo Bồng Xuyên, xã Yên Phong, Ý Yên;Làng chèo Trung Khu, xã Yên Phong, Ý Yên;Làng chèo Quang Sán, xã Mỹ Hà, Mỹ Lộc;Làng chèo Phú Văn Nam, xã Hải Châu, Hải Hậu (Nam Định);Làng chèo An Phú, xã Quỳnh Hải, Quỳnh Phụ (Thái Bình);Làng chèo Phạm Xá, xã Đồng Than, Yên Mỹ (Hưng Yên);Làng chèo Phượng Mao, xã Hoằng Phượng, Hoằng Hóa (Thanh Hóa);Làng chèo Trung Bản, xã Liên Hoà, Yên Hưng;Làng chèo Đình Lục, xã Hồng Phong, Đông Triều (Quảng Ninh);Làng chèo Ngũ Phúc, huyện Kiến Thụy (Hải Phòng);Làng chèo Ngọc Lương huyện Yên Thủy (Hòa Bình);

Hình thức sinh hoạt câu lạc bộ chèo hiện nay là thông dụng nhất bởi nó có thể vượt ra khỏi không gian làng xã và trở thành nơi tập hợp những người yêu chèo. Các câu lạc bộ Chèo cấp tỉnh, huyện, xã thường được thành lập và sinh hoạt tại Trung tâm văn hóa các tỉnh, huyện, xã. Do các nghệ sĩ chèo về hưu và những người yêu chèo sáng lập. Hiện nay có một số câu lạc bộ chèo tiêu biểu như:

Bắc Giang: chiếu chèo Tân Ninh (xã Tư Mại, Yên Dũng) và Ðồng Nhân (xã Ðồng Phúc, Yên Dũng); CLB chèo Đồng Cống (Lục Nam); chiếu chèo làng Then (Lạng Giang); CLB chèo Hoàng Mai (Việt Yên); CLB chèo Bắc Lý (Hiệp Hòa)[12][13]

Bắc Ninh: cả tỉnh có 60 CLB chèo đang hoạt động, riêng ở huyện Quế Võ có 35 CLB chèo đang hoạt động nổi bật như: Châu Phong, Mộ Đạo, Yên Giả, Nhân Hòa, Bồng Lai…

Hà Nam: các chiếu chèo Xuân Khê, chiếu chèo Hợp Lý, các chiếu chèo Lê Hồ, Đồng Hoá, chèo Liêm Sơn, Thanh Hà,...

Hà Nội có nhiều câu lạc bộ chèo nổi tiếng như: CLB chèo Cổ Phong xã Đại Đồng, Thạch Thất. Huyện Thạch Thất vẫn còn 10 xã có CLB người hát chèo như Đại Đồng, Canh Nậu, Dị Nậu, Chàng Sơn, Bình Phú, Phú Kim, Cẩm Yên. Các làng chèo Tòng Bạt, Hậu Trạch (Ba Vì), Tam Thuấn, Phụng Thượng (Phúc Thọ), Canh Nậu, Đại Đồng (Thạch Thất), Đại Thành, Phượng Cách (Quốc Oai), Tử Dương (Ứng Hòa), Phú Nhi (Sơn Tây), Tri Trung, Hoàng Long (Phú Xuyên), Nghiêm Xuyên, Vân Tảo (Thường Tín).

Hải Dương hiện có 191 đội chèo quần chúng tiêu biểu như: CLB hát chèo Hải Dương, CLB chèo Thượng Đạt, phường Tứ Minh (TP Hải Dương).[14]

Hải Phòng: CLB chèo Vĩnh Khê (An Dương), CLB chèo Ngũ Phúc (Kiến Thụy).

Hưng Yên: CLB chèo huyện Văn Lâm, CLB chèo Phạm Xá.

Hòa Bình: CLB hát chèo thị trấn Hàng Trạm, CLB chèo Ngọc Lương, CLB chèo Yên Trị đều thuộc phía nam huyện Yên Thủy.[15]

Thanh Hóa: Chiếu chèo Man Thôn (xã Thọ Vực, Triệu Sơn), CLB chèo Bút Sơn, CLB múa chèo chải xã Hoằng Quỳ, CLB hát chèo làng Nhân Trạch, xã Hoằng Đạo và CLB chèo các xã Hoằng Thái, Hoằng Hà, Hoằng Quỳ, Hoằng Minh (Hoàng Hóa).

Nam Định có gần 200 CLB chèo tiêu biểu như:[16] CLB chèo làng Đặng Xá, Làng chèo An Lại Hạ, Thụ Ích xã Yên Nhân (Ý Yên); làng chèo Phú Vân Nam ở xã Hải Châu (Hải Hậu)...

Ninh Bình: CLB chèo Tp Ninh Bình và các chiếu chèo ở Khánh Cường, Khánh Mậu, Khánh Hội, Khánh Thiện, Khánh Trung (Yên Khánh), Yên Phong, Yên Từ, Khánh Thịnh (Yên Mô); Thượng Kiệm, Như Hoà, thị trấn Phát Diệm (Kim Sơn); CLB chèo Tràng An, CLB chèo thôn Xưa (xã Sơn Lai), CLB chèo xã Sơn Thành, CLB chèo thôn Ngọc Nhị (xã Gia Thủy).[17]

Nghệ An: Làng chèo Lăng Thành (xã Lăng Thành, huyện Yên Thành) được biết tới như “địa chỉ đỏ” của nghệ thuật hát chèo miền Trung.[18]

Thái Bình: CLB chèo ở các xã Quốc Tuấn; Vũ Thắng (Kiến Xương); CLB chèo ở các xã Đông La, An Châu (Đông Hưng); các CLB chèo truyền thống huyện Thái Thụy, Vũ Thư, câu lạc bộ UNESCO bảo tồn nghệ thuật sân khấu chèo Đông Hà...

Vĩnh Phúc: CLB nghệ thuật Chèo Vĩnh Phúc, CLB sân khấu Chèo Vĩnh Tường. Huyện Yên Lạc có 6 CLB chèo tiêu biểu như CLB chèo Đinh Xá, xã Nguyệt Đức và CLB chèo Vật Cách, xã Đồng Cương.

Ngoài ra có các CLB hát chèo cấp tỉnh như: Câu lạc bộ Chèo Cần Thơ; Câu lạc bộ hát Chèo Điện Biên; Câu lạc bộ chèo Tuyên Quang.